Jąkanie jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń mowy.
Badania statystyczne podają, że na świecie jąka się ok. 40 mln. ludzi, a w Polsce ok. 400 tyś. Wyraźna jest przewaga jąkających się chłopców w proporcji 4:1, w starszym wieku zależność ta zmienia się jeszcze bardziej na niekorzyść płci męskiej 10:1.
Jąkanie jest jednym z bardziej przykrych zaburzeń mowy.
Polega na przerywaniu toku mowy przez nieskoordynowane ruchy mięśni fonacyjnych, oddechowych i artykulacyjnych. Trudności mogą występować na początku lub w trakcie mówienia. W mowie jąkających się dochodzi do powtórzeń pojedynczych głosek, sylab, słów, części zdań. Ponadto objawami niepłynności mówienia może być:
- przeciąganie głosek
- blokowanie
- pauzy
- poprawki
- zbyt szybkie mówienie
- zbyt wolne mówienie
- nierytmiczne mówienie
- unikanie trudnych słów, zastępowanie je innymi, łatwiejszymi
Jąkający „potyka się” na jakimś dźwięku i ze wzmożoną siłą próbuje pokonać tę trudność.
Jąkanie jest sytuacyjne, związane z obecnością innych ludzi. W związku z tym jąkający mówi płynnie w samotności. Prawie nigdy nie jąka się podczas śpiewania lub mówienia tekstów wyuczonych na pamięć. Symptomy jąkania nasilają się w sytuacjach, gdy osoba musi wypowiedzieć się przed większym audytorium. Jąkaniu towarzyszą często:
- ruchy głowy
- marszczenie różnych części twarzy
- drganie części twarzy
- zaciskanie warg
- wysuwanie języka
- drżenie lub załamywanie się głosu
- zbędne ruchy ramion, nóg lub torsu
Do tego dochodzi często czerwienienie się, blednięcie, pocenie, przyspieszone bicie serca.
Zaburzenie płynności mowy nie zawsze występuje w jednakowym nasileniu. Bywają okresy, kiedy osoba jąkająca się mówi zupełnie płynnie (np. w dobrze znanym sobie środowisku). Czasami jąkanie jest bardzo silne wynikające ze złego samopoczucia, złego stopnia znajomości tematu lub zbyt wielkiego zaangażowania się emocjonalnego.
Jąkanie może występować u osób w różnym wieku, odpowiednio dobrana terapia może pomóc z:
Sami jąkający się zauważają, że są okresy kiedy mówi się im swobodniej (np. w czasie wakacji lub uzależniają to od pór roku).
Często jąkanie porównuje się do góry lodowej, której wierzchołek wystaje ponad powierzchnie, podczas gdy ogromna jej reszta ukrywa się pod wodą.
Jąkający się podzielają opinie, że dla nich o wiele więcej dzieje się „pod powierzchnią” – czego pozostali ludzie nie uświadamiają sobie. To właśnie „pod powierzchnią” znajduje się wszystko to, co zmusza jąkającego się do ucieczki przed mówieniem. Są to lęki, złość, smutek, zmieszanie, wstyd, zażenowanie, napięcie, utrata pewności siebie i wiary we własne możliwości.
Strach przed mówieniem i przed reakcją otoczenia na jąkanie powoduje, że jąkający się nie chce rozmawiać o swoich problemach. Również słuchacz nie porusza tego tematu, sądząc, że może urazić osobę jąkającą się.
Jąkanie jest uciążliwe zarówno dla jąkającego jak i dla słuchacza.